Is er een Turkse Belg in de zaal met de naam Pieter-Jan?

"Hoe hard je ook je best doet om te integreren, voor veel Belgen blijf je een Turk. Sommige van mijn vrienden hebben zich daarbij neergelegd, die doen geen moeite meer om te integreren, om Belg te worden. Zij zeggen: "Ik ben een Turk en dat zal ik altijd blijven.""

Dit zegt de Gentse filmregisseur Kadir Balci in Humo. Kadir is tot nader order een 'exotische' naam dus daar komen we al met dat label, daarvoor hoef je hem niet eens te zien. Maar los daarvan is het confronterend om een veertigjarige Gentenaar van Turkse afkomst maar desalniettemin een zeer overtuigde Gentenaar, een man die woorden als 'vaneigens' gebruikt, zo'n dingen te horen zeggen. Die man is veertig en hij alludeert iets verderop in het interview aan zijn tijd in de middelbare school waar hij ook steeds als Turk gelabeld werd. Hij was een jongen die films wilde maken, maar hij werd verondersteld dat steeds met Turkije als thema of achtergrond te doen. Dat begreep hij niet en ik evenmin. Een triestige anekdote die duidelijk de afwijzing van Kadir als Belg impliceert.

Veertigjarige Belgen die in interviews herinneringen aan hun middelbare school oprakelen doen dat meestal vanwege bepaalde karaktertrekken die een beter beeld geven van wie ze zijn of vroeger waren, maar doorgaans niet vanwege een label. Of ja, een karakterieel label misschien, als in 'een rare', 'een stille', maar zelfs de meest 'normale' Turkse Belg blijft een 'Turkse Belg'.

Nu heeft deze Kadir Balci een film gemaakt, misschien een soort biografie, ik heb er geen idee van, over een een Turkse Gentenaar die zijn vader gaat begraven in Istanbul. Hij zegt dat hij een Vlaamse film wilde maken en dat hij niet te vaak op zijn roots wil aangesproken worden, maar dan maakt hij het zich met een film als deze wel erg moeilijk.

Ik denk hierbij ook aan Fatih Akin, de regisseur van ondermeer 'Gegen Die Wand', en hoe die als Turkse Duitser ook steeds naar Turkije terugkeert. Heb ik geen enkel probleem mee, het lijkt me integendeel zelfs logisch, maar het is ook een teken aan de wand. Het moet echt wel zijn dat zo'n Turkse west-Europeaan er heel moeilijk in slaagt zich écht in het land waarvan hij vaak al van bij zijn geboorte een inwoner is te integreren. Dat ze dikwijls ghetto's vormen met andere 'landgenoten' - 'lotgenoten' - helpt er kennelijk ook niet aan, maar die redenering kan je ook omdraaien en dan luidt het dat ze misschien ghetto's vormen net omdát ze voelen dat een gewone integratie niet lukt.

Je kan je afvragen wat er moet veranderen opdat Belgische Turken gewone Belgen kunnen worden. Moeten ze een Vlaamse, Duitse of Franse voornaam krijgen? Pieter-Jan Balci? Annelies Sever? Jean-Michel Bolat? Heinz Akin? Zou het er zo op vergemakkelijken voor hen, of zouden ze dan niet enkel gestigmatiseerd maar ook uitgelachen worden?

In het middelbaar zat ik zelf met een 'halve Turkse Belg' in de klas. Zijn moeder was van Izmir, zijn vader van Wilsele. Hij had een Turkse naam en was niet blank als in 'blank', maar voorts was hij honderd procent Belg. Toch werd hij raar bekeken maar dan vanwege zijn karakter. Toen we met z'n allen zestien werden en op café begonnen gaan, ging hij niet mee, reden onbekend. Interesseerde het hem niet of mocht hij niet van thuis? Mocht hij niet van zijn moeder die naar hij zei wél heel Turks was gebleven? Hoe dan ook: om die reden werd hij gestigmatiseerd. Dat half Turks zijn kwam daar enkel boven op, maar het gaf te speculeren.

En dat er, bijvoorbeeld, van concentratiescholen gesproken wordt wanneer er een hoog percentage 'onechte Belgen' in dezelfde klas belandt, is ook geen goeie zaak, geloof ik, maar het blijft natuurlijk een raar fenomeen. Laatst passeerde me in Antwerpen een 'concentratiekleuterklas' - niet één blank kindje - en ik moet toegeven dat die concentratie met voorsprong het eerste was dat me opviel. Ik vond het vreemd en ik voelde me er ook een beetje onbehaaglijk bij. Kan zoiets wel? Is dit wel goed? Zo'n gedachten.

Maar ja, wie zal het zeggen of zoiets 'goed' of 'slecht' is. In een Belgische onderwijsinstelling zullen ze naar het Belgisch model les krijgen. Hopelijk krijgen zo'n kindjes ook thuis de kans om hun kennis van een Belgische taal te ontwikkelen en worden ze niet al te hard gepaternaliseerd door een vader die het misschien opgegeven heeft om een Belg te worden.

Maar zo'n woord als 'concentratieklas' zit toch niet helemaal goed. Er zit zo veel stigma in. Mij doet het denken aan 'concentratiekámp' en dat kan toch onmogelijk de bedoeling zijn.