Anderhalf uur met Jeanne

Jeetje. Ik had er geen rekening mee gehouden dat ‘Jeanne Dielman, 23 quai du commerce, 1080 Bruxelles’ van Chantal Akerman ruim drie uur duurt, toen ik rond 21:30 nietsvermoedend naar dIe film begon te kijken. Het is intussen 23:15 en ik heb het eerste anderhalf uur van de film achter de kiezen. De resterende anderhalf uur spaar ik op voor morgenavond, anders wordt het nu gewoon veel te laat.
‘Jeanne’ - ik zal het voor het gemak op ‘Jeanne’ houden - is een Belgische ‘cultfilm’ uit 1975. Het is de film waarmee regisseuse Chantal Akerman bekend werd (bij een select publiek) en nog steeds is deze film er een waar je niet omheen kan als je iets zinnigs over de Belgische filmgeschiedenis wil zeggen. Ik heb door de jaren heen wel een en ander gelezen over ‘Jeanne’ en Chantal Akerman (al heb ik er weinig van onthouden), maar vanavond ging ik dus voor het eerst voor deze klassieker zitten.
Ik neem even de synopsis over die achteraan op de DVD-doos staat: ‘Jeanne, keurige weduwe en moeder van een tiener, knoopt de eindjes aan elkaar met betaalde liefde thuis. Ze plant haar afspraken netjes tussen de huishoudtaken door, volgens een vast patroon, elke dag opnieuw. Op een dag rinkelt de wekker een uur vroeger en gooit haar zielloze routine ondersteboven. Alle teruggedrongen angst komt in één keer naar boven...’
(Wat een vreemde zin, die voorlaatste uit de synopsis. Taalkundig gewoon onjuist. Maar bon.)
Ik ben allesbehalve een cultuurcriticus en kan naar mijn gevoel geen zinnig woord over deze film zeggen. Ik kan hem niet in een culturele of sociale context plaatsen noch weet ik wat Chantal Akerman ermee heeft willen zeggen. Wel kan ik zeggen, hier gaat het immers om mijn mening, dat er van ‘Jeanne’ een hypnotiserende kracht uitgaat. Dit is een film zonder bewegende camera, dus de taferelen die je als kijker te zien krijgt zijn statisch, je kijkt als het ware door een frame. Omdat de camera niet mee beweegt, gebeurt er ook nogal wat buiten beeld. De niet meebewegende camera werkt een bepaalde hypnose in de hand want doet ook de kijker stilstaan. Zo kijk je secondenlang naar een gedekte tafel of een gesloten deur. De traagheid van het verhaal wordt er alleen nog trager door. ‘Jeanne’ valt volgens kenners, geloof ik, evenzeer onder de noemer ‘kunst’ als onder de noemer ‘cinema’. Ik zal het internet er nog eens op moeten nalezen om te kijken of dat klopt.
Ik ben nu halverwege de film en vind het eigenlijk erg jammer dat ik de ‘trip’ heb moeten onderbreken. Het is natuurlijk geen toeval dat deze film ruim drie uur duurt. Je zou hem immers makkelijk saai of zelfs oersaai kunnen noemen, of toch wanneer je er niet door gehypnotiseerd wordt. Dáárom moet hij dus ook zo lang duren. Om de steeds gelijkaardige taferelen op je in te laten werken, om helemaal tot stilstand te komen. Het punt van deze trage film is dat je hem moet ondergaan, je moet je overgeven aan minutenlange stiltes, aan zich steeds herhalende huishoudelijke handelingen en aan een niet meebewegende camera. Je moet begrijpen dat ‘Jeanne’ meer is dan een film. De film valt waarschijnlijk ook onder de noemer ‘videokunst’.
Ik heb het eerste anderhalf uur van ‘Jeanne Dielman, 23 quai du commerce, 1080 Bruxelles’ niet saai gevonden, of misschien een heel klein beetje. Maar toen zag ik op mijn horloge dat het 23u werd (het is inmiddels 23:44) en aangezien de ‘teruggedrongen angsten’ uit de synopsis nog niet naar boven aan het komen waren, keek ik even of het einde al een beetje in zicht kwam. Helemaal niet dus.
Morgen kijk ik verder naar deze ‘trip’. Of ik er daarna iets over zal kunnen zeggen dat wat interessanter is dan voorgaands valt sterk te betwijfelen. Ik ben niet de man van de inhoudelijke cultuurkritiek. Daarvoor mis ik elke culturele bagage. Een cd-bespreking kan ik aan, maar meer hoef je mij niet te vragen. Goede cultuurkritiek is een stiel apart en niets voor mensen die weinig studies hebben gedaan. Ik ben niet ironisch, ik heb veel bewondering voor goede cultuurcritici. Rekto:verso lees ik bijvoorbeeld heel graag (sinds het wat toegankelijker is geworden).
Slaapwel (voor mij) en nog een fijne dag (voor u).