VRT niet nu

Het volgende is belangrijk. Het heeft betrekking op wie wij zijn en gaat over de vreemde bubbel waarin wij leven.
Onze (hoogopgeleide) twintigers, dertigers en veertigers die denken dat we nu (eindelijk) wel allemaal ‘mee’ zijn met de digitale revolutie zitten er in hun eigendunk compleet naast. Bijlange niet iedereen is mee. Bijlange niet. Ikzelf al niet, maar ook niet de intelligente 65-jarige vrouw met wie ik laatst sprak over het internetplatform van de VRT, VRT NU.
Deze vrouw en ik hadden het over Canvas (de zender waar zij het meest naar kijkt), het profiel van die zender, of die zender nog lang zou blijven bestaan, enzovoort. Ik opperde dat Canvas weleens zou kunnen stoppen te bestaan op tv en dat Canvasprogramma’s enkel nog via VRT NU zouden kunnen worden aangeboden. Mijn gesprekspartner kende VRT NU voorlopig enkel van horen zeggen, dus bood ik haar aan te tonen hoe die website zo’n beetje functioneert.
Maar voor ik verder ga vind ik het van belang dat u mijn gesprekspartner, deze 65-jarige vrouw, een beetje beter leert kennen. Zij komt uit een eerder welgesteld milieu, heeft hogere studies gedaan en heeft gedurende haar loopbaan (ze is al een jaar of vijf gepensioneerd) respectabele jobs gehad op ambassades en op een ministerieel kabinet. Ze is alleenstaand (momenteel) en kinderloos, heeft 15 jaar in het buitenland gewoond en gewerkt, gaat graag op reis en kan vlot meepraten over allerlei maatschappelijke onderwerpen. Ze is iemand met een brede algemene kennis, iemand die een intelligente indruk maakt en het goed kan uitleggen. Haar voornaamste bezigheden zijn wandelen, lezen, vrijwilligerswerk en (culturele) uitstapjes maken. Deze vrouw is kortom vrij ‘gewoon’, een hele gewone hooggeschoolde 65-jarige vrouw zoals er daarvan in ons land tienduizenden rondlopen.
Ik surfte op de laptop van deze hele gewone vrouw - ze heeft trouwens ook een tablet - naar VRT NU. Ik klikte door naar ‘De afspraak’ en klikte de laatste uitzending aan. Ik deed dat alles op automatische piloot, voor mij was dit niet nieuw. De hele gewone vrouw daarentegen zat reeds met tal van vragen. Of het volstond om in haar Google-zoekbalk ‘VRT NU’ te typen om die site te bereiken. Hoe ze dan op die site ‘De afspraak’ moest zoeken en hoe ze een uitzending moest aanklikken. (Voor sommige mensen blijkt het nog steeds niet duidelijk te zijn dat je pas op een link kan klikken wanneer het pijltje van de cursor een handje wordt.)
(Ik begon op dit punt duidelijk te merken dat deze hele gewone 65-jarige vrouw op internet slechts enkele ‘routes’ kent. Ze kent de route naar haar mailbox en weet ook Facebook te vinden (Facebook dat ze gebruikt om contact te houden met bepaalde oude kennissen en vrienden). Voor het overige kan deze vrouw nog wel haar weg naar een aantal sites vinden, maar veel méér moet je haar niet vragen. Google Maps, Twitter en dergelijke, nee, daar waagt ze zich niet aan. En haar rondleiden op een website die ze nooit eerder heeft gezien, is voor haar bepaald geen pretje, dat kon ik duidelijk merken. Ze had, geloof ik, al spijt van onze VRT NU-expeditie.)
Ik klikte de laatste uitzending van ‘De afspraak’ aan, maar de toegang werd ons geweigerd omdat de hele gewone vrouw niet was ingelogd. “Oei, wat nu?” zei ze verschrikt. Ik legde haar uit dat ze zich moest registreren als gebruiker als ze op VRT NU naar programma’s wilt kijken, maar merkte aan haar reactie dat ze daarop afknapte. Ze knapte niet af op het registratie-principe, nee, ze vreesde het ‘gedoe’ dat dit proces met zich zou meebrengen. “Weet je, we zullen het maar zo laten”, zei ze daarom bedaard. “Zo belangrijk is het ook niet.”
Intussen kwam ik tot mijn verrassing te weten dat ze in de veronderstelling leeft dat ze enkel vanop haar eigen laptop in haar gmail-inbox kan. Ze keek me verbaasd aan toen ik zei dat je vanop elke computer met een internetverbinding je e-mails kan checken. “Is e-mail ook internet?”, vroeg ze vertwijfeld. Ik antwoordde verbaasd dat e-mail inderdaad ook via internet gaat.
Men zou als jongeling achterover vallen van de onwetendheid die er heerst over wat het de digitale wereld betreft. Nee, mensen zijn echt niet massaal ‘mee’. Wel integendeel. Alleen al in België zijn er ongetwijfeld tienduizenden mensen (wellicht gaat het vooral om mensen van vijftig en ouder) die effectief in de veronderstelling leven dat ze hun e-mails enkel op hun eigen PC kunnen lezen, en dergelijke meer. Ongetwijfeld zijn er mensen die bang zijn dat ze hun Facebook nooit meer gaan ‘terugvinden’ als ze hun browser sluiten. Er zijn ontieglijk veel doodgewone mensen in ons land die niet eens weten wat dat is, een browser.
Dus, nu zeg ik u: wie denkt dat het voor iedereen papgemakkelijk is om online zijn plan te trekken en her en der profieltjes aan te maken, staat niet met zijn twee voeten in de realiteit. Zoveel elementen weerhouden een mens ervan om zich comfortabel te voelen op een website zoals VRT NU (om nu deze te noemen). Het begint met de onvermijdelijke cookiesbanner. Heel wat mensen haken dáár al op af. (“Oei, wat doet dat hier? Moet ik daar nu op klikken? Dat vind ik dus vervelend hé, op die sites..”) Mensen zijn online heel snel ontmoedigd. Ze voelen zich dom, hulpeloos en een beetje vernederd. Ze verlangen al gauw naar de veilige wereld die ze wél begrijpen en waar ze niet in verdwalen - de wereld waarin je tv-programma’s op tv bekijkt.
De gewone vrouw van 65 werd op VRT NU geconfronteerd met cookies en met begrippen als ‘profiel’, ‘registreren’ en ‘inloggen’ (wat op drie verschillende manieren kon - via Facebook, via mail,..). Ach, waarom moest het allemaal zo’n ‘gedoe’ zijn, kon ik haar horen denken. Toen ze uiteindelijk een poging tot registratie ondernam en deze zag mislukken (er verscheen een bestraffende rode banner op het scherm) was voor haar de maat vol. Laat maar, zei ze uiterlijk onaangedaan, maar ik ben er zeker van dat ze het als een nederlaag ervoer. De computer had haar, toch een vrouw met enige bagage, teveel obstakels voor de voeten geworpen. Dan maar geen VRT NU, dan maar níét mee met de digitale revolutie van de VRT.
Ik vind het nogal belangrijk dat hier aandacht voor is. Er leeft een significant percentage mensen in ons land dat de digi-taal niet goed beheerst. Het is dan ook gevaarlijk om ‘digitaal’ als het nieuwe normaal voor te stellen (het “Neem even je smartphone erbij”-gezwets is niet van de lucht, hoewel heel wat mensen het bij zo’n zin nog steeds in Keulen horen donderen). Velen voelen zich bedreigd door de digitale revolutie. Ze kunnen niet mee en voelen zich dom. Ze haken af en blijven achter. En dat zijn niet alleen de ‘arbeidersprofielen’ zonder veel scholing, nee, er zitten ook heel wat hooggeschoolden bij.
De digitale omwenteling is als een schip dat de haven uitvaart en zij die zo onnozel zijn geweest om op de wal te blijven staan, zien dat schip steeds verder uit het zicht verdwijnen. Het schip vaart naar de Toekomst met grote T en de mensen (‘early adopters’) die erop zitten voelen zich, goochelend met Engelse termen, geweldig belangrijk. Deze mensen denken al niet meer aan het vaste land, laat staan dat ze zouden denken aan de mensen die daar zijn achtergebleven. Maar die mensen staan daar nog wel. En we mogen ze in al onze zelfgenoegzaamheid niet vergeten, anders creëren we een kloof die niet meer te overbruggen valt.