Chantal Akerman

Ik heb veel bewondering voor Chantal Akerman. (Lees ook wat ik eergisteren over haar schreef in ‘Anderhalf uur met Jeanne’.) Ik heb veel bewondering voor de cineaste Chantal Akerman omdat ze als 25-jarige een gerenommeerde diva-actrice als Delphine Seyrig van haar eigenwijze project wist te overtuigen.
Het bonusmateriaal bij de DVD-versie van ‘Jeanne Dielman, 23 quai du commerce, 1080 Bruxelles’ bevat een lange opname van repetities waarbij Akerman aan Seyrig uitlegt hoe zij (Akerman) wil dat Seyrig het personage Jeanne Dielman vertolkt. De ervaren, met haar wenkbrauwen fronsende, Seyrig stelt een hoop vragen aan Akerman en je kan zien dat Akerman zich daar niet altijd even comfortabel bij voelt, ze lijkt toch wat ‘onder de indruk door de omstandigheden’. ‘Dééd ze het nu maar gewoon’, zie je Akerman denken als ze andermaal uitlegt hoe Seyrig deze of gene scène moet spelen. Toch zet de 25-jarige door en biedt ze de ruim twintig jaar oudere, ervaren Seyrig het hoofd. Akerman weet wat ze wil en ook al heeft ze als jonge regisseur nog niks bewezen (‘Jeanne’ is pas haar tweede film), ze zal ervoor zorgen dat haar film háár film wordt, zonder aangepaste scenario’s of een hoofdpersonage met een wat minder neurotisch karakter.
‘Jeanne Dielman’ dateert uit 1975 en anno 2018 weten we welk eigenwijs en experimenteel parcours de intussen overleden Chantal Akerman in haar verdere carrière heeft gelopen. Al op 25-jarige leeftijd beschikt ze echter over een compromisloze attitude en presteert ze het om een drie uur en twintig minuten durende film te maken die gemakkelijk als ‘oersaai’ kan worden weggezet. ‘Wie denkt die snotneus dat ze is?’ fantaseer je er zo een mopperende bobo bij. En die vraag zal inderdaad gesteld zijn geweest, want Akerman wist voor haar film een behoorlijk budget los te weken, zo las ik, een budget dat haar was toegekend op basis van een toegankelijk(er) filmscenario dat zij had ingediend en waar men blijkbaar wel wat in zag. Eens Akerman over dit behoorlijke budget kon beschikken, gooide zij echter volledig het roer om en maakte ze ‘Jeanne Dielman’, een onconventionele, ‘oersaaie’ arthousefilm. Dat deze film tóch potten wist te breken (zelfs ook in Amerika, zij het pas vijf jaar later) zal dan ook met enige zuchten van verlichting gepaard zijn gegaan.
Ik heb hier aandacht voor omdat ik opkijk naar een beginnende 25-jarige filmmaakster die bobo’s en diva’s het hoofd biedt opdat ze haar ‘creatieve ei’ zou kunnen leggen. Ik stel me in haar plaats en bewonder (of benijd) dat geloof in eigen kunnen, die zelfzekere houding, dat gevoel van ‘wat ik doe is het waard om gesubsidieerd en gezien te worden’. Ik kijk naar wie ik zelf ben en moet concluderen dat ik niet kan wat Akerman deed. Dat doorzettingsvermogen, dat geloof in eigen kunnen en dat op die leeftijd, er zijn er nog een hoop die het doen, maar voor mij is het allesbehalve vanzelfsprekend.
De actrice Delphine Seyrig lijkt me niet de gemakkelijkste persoon om mee samen te werken, maar ook zij was zich er natuurlijk van bewust dat Akerman een groot talent was. Ik ben er dan ook zeker van dat zij er alles aan gedaan heeft om Jeanne Dielman zo goed mogelijk te vertolken, iets waarin zij trouwens met glans in is geslaagd. Bovendien krijgt een acteur niet elke dag de kans om de hoofdrol te spelen in een drie uur en twintig minuten durende film waarin hij of zij nagenoeg permanent nadrukkelijk in beeld is. Als het personage Jeanne Dielman staat Delphine Seyrig op ons netvlies gebrand en omdat zij die rol zo fantastisch speelt, kan zij als actrice ook mee met de pluimen gaan lopen.
Ik wil maar zeggen: ‘Jeanne Dielman, 23 quai du commerce, 1080 Bruxelles’ is een film (een trip) die om vele redenen het bekijken meer dan waard is. De film doet je tot stilstand komen. Hij is hypnotisch en ánders dan eender wat je al eerder zag.
Voilà.