Let Down

Ik wilde graag de vraag beantwoord zien wat nu in feite mijn favoriete liedje aller tijden is. Ik dacht onmiddellijk aan ‘Let Down’ van Radiohead, maar speurde toch mijn Spotify-playlist met all time favorieten af of er toch geen nummer was dat met ‘Let Down’ kon concurreren. ‘Everlong’ van Foo Fighters is een mooie tweede, besloot ik, maar ‘Let Down’ bleef onomstotelijk mijn nummer één.
Hoe het zover is kunnen komen?
Wel, om te beginnen is het geen toeval dat ‘Let Down’ (en ‘Everlong’) nummers uit de late jaren 90 zijn. Ik heb deze liedjes voor het eerst gehoord toen ik een jaar of 13 moet zijn geweest en omdat op die leeftijd, omstreeks het jaar 2000, voor mij nog ‘alles moest beginnen’ wat mijn muzikale ontdekkingstocht betreft, had de muziek die ik toen beluisterde op mij nog een grote impact. Aan het begin van deze eeuw ging alles ook nog veel trager dan nu en er waren toen enkele Grote Groepen waar je niet omheen kon. ‘Pretty Fly (For a White Guy)’ van The Offspring was in 1999 een grote hit (de clip van dat nummer was om het uur te zien op MTV - ja, we leefden nog in fantastische tijden, in tegenstelling tot..) en ‘Americana’ van The Offspring was in januari 2000 het eerste album van een groep dat ik ooit kocht (voor 775 Belgische frank). Voordien had ik wel wat Hitclub-verzamelalbums gekocht met Ultratopliedjes, maar de aankoop van ‘Americana’ was de opstap naar Echte Muziek. In maart 2000 kocht ik het nog steeds fantastische ‘Californication’ van Red Hot Chili Peppers en samen met ‘Americana’ was dat de muziek die ik grijs draaide. Er was geen internet om nieuwe muziek te ontdekken, er waren enkel de radio en de Humo.
Intussen had ik wel al van het bestaan van Studio Brussels Tijdloze 100 en Album 100 gehoord en die lijsten waren als het ware mijn bijbel. ‘Smells Like Teen Spirit’, ‘Grace’ van Jeff Buckely’, Pearl Jam,.. allemaal leren kennen tussen 1999 en 2001. ‘OK Computer’ van Radiohead stond op twee in de Album 100, ná ‘Nevermind’ van Nirvana en vóór ‘Grace’. Ik herinner me niet precies hoe ik die albums in hun volledigheid heb leren kennen, ‘Nevermind’ heb ik, denk ik, pas gekocht toen er al in euro’s werd gerekend, maar ‘OK Computer’ was denk ik de eerste cd die ik ooit uit bibliotheek Tweebronnen heb ontleend en ik herinner me dat ik ‘Grace’ gekocht heb voor 380 Belgische frank in het ondertussen reeds lang ter ziele gegane JJ Records.
‘Nevermind’ vind ik vandaag vrij gedateerd klinken en ik beluister die plaat in feite niet meer, al vind ik nog steeds dat ze vol geweldige nummers staat, maar ‘Grace’ en ‘OK Computer’ reken ik tot mijn favoriete platen ooit. Die albums hebben echt iets voor mij betekend, op een manier waarop muziek vandaag die kracht heeft verloren. Ik luister nog steeds doodgraag naar muziek en ontdek nog maandelijks geweldige nummers, maar de impact van ‘OK Computer’, ‘Grace’, ‘Californication’ of ‘Songs For The Deaf’ van Queens of The Stone Age zal nooit meer worden geëvenaard. Het ‘nieuwe’ van muziek is doorheen al die jaren verdwenen en ik ben geen tiener meer die kan opkijken naar volwassen mannen.
Maar om terug te komen op mijn favoriete nummer aller tijden, ‘Let Down’. Dat nummer is niet altijd zo speciaal voor mij geweest. Toen ik ‘OK Computer’ (de plaat waar ‘Let Down’ op staat) pas begon te beluisteren was 'Let Down' eigenlijk niet veel meer dan het nummer tussen ‘Exit Music’ en ‘Karma Police’, twee nummers die ik ‘hoger inschatte’. ‘Karma Police’ had een vaste plek in de Tijdloze en ‘Exit Music’ was gewoon héél mooi. ‘Let Down’ was een uitstekende albumtrack, maar geen nummer dat echt op zichzelf kon staan. Ik ben daarover pas jaren later, misschien pas tien jaar later, van mening veranderd. Radiohead was intussen al lang een ‘andere groep’ geworden (met ‘Kid A’, ‘Amnesiac’, e.a. was de groep een fundamenteel andere richting ingeslagen) en in mijn ogen had de groep wat van haar pluimen verloren - zo goed als ‘OK Computer’ zou het nooit meer worden, dat was intussen wel duidelijk (wat mensen ook over ‘Kid A’ en het naar mijn mening wat overschatte ‘In Rainbows’ mogen beweren). Ik bleef dus naar ‘OK Computer’ teruggrijpen en ergens rond 2010 (ik plak er maar een jaartal op) openbaarde zich aan mij plots de enorme schoonheid van ‘Let Down’ (en ook openingstrack ‘Airbag’ ging ik in diezelfde periode plots geweldig vinden). Ik luisterde, geloof ik, héél aandachtig naar ‘OK Computer’ en plots werd ik echt overrompeld door de bloedmooie intro van ‘Let Down’ en de daaropvolgende eerste strofe. Ik viel plots als een blok voor die melancholieke melodie die toch ook enorm ‘uplifting’ is. En dan de klaaglijke zang van Thom Yorke, die mij begon te fascineren. Waar ging dit over? De malaise van het leven aan het eind van de twintigste eeuw? De grootstad? De drukte? “Transport, motorways and tramlines / starting and then stopping / the emptiest of feelings / disappointed people / clinging on to bottles / and when it comes it’s oh so disappointing”, laat Thom Yorke weinig aan de verbeelding over. Dit ging ergens over, hier ging engagement vanuit. Het ontroerde mij. En we zaten nog niet eens aan het refrein. Want dat refrein, dat korte, eenvoudige refrein, dat is hartverscheurend. Hoe ‘Let Down’ zich opnieuw op gang trekt voor de tweede, al even onheilspellende strofe om daarna opnieuw uit te monden in dat epische refrein.
Dan volgt de ‘bridge’, zoals dat heet in het jargon, en daarin wordt bloedmooi, grotendeels instrumentaal, de spanning opgebouwd voor de, iets meer uptempo en aanzwellende, derde strofe die de opstap betekent voor de laatste keer het refrein, waarna de mooie, bij de intro aansluitende, outro volgt.
‘Let Down’ zou veel minder geweldig zijn, mocht het tijdens de sublieme bridge niet ‘opstijgen’ (ik kan er geen ander woord voor bedenken). Na de bridge zwelt de muziek aan en krijgt het trage nummer iets meer tempo. De melancholie wordt nog tastbaarder en ‘iets’ lijkt ‘onafwendbaar’ te zijn geworden. Alsof het nummer aan hoge snelheid op een muur afstevent, om genadeloos uit elkaar te spatten (wat mij meteen doet denken aan wat Thom Yorke in ‘Airbag’ zingt - “In a fast german car / I’m amazed that I survived / An airbag saved my life / I’m back to save the universe”).
‘Let Down’ dus. Mijn favoriete nummer aller tijden en tevens de vijfde track op ‘OK Computer’, misschien wel mijn favoriete plaat aller tijden, al was het maar omdat ze zo belangrijk voor mij is geweest tijdens mijn tienerjaren.