Verwarringen

Murakami heeft me verward. Met "Spoetnikliefde", niet mijn meest aangename literaire uitstap. Een boek over halve mensen, schimmen van mensen, Japanners met grijze en uitwisbare aspiraties. En voor het eerst kwam daar dus ergernis en ook verwarring bij kijken.

Murakami was de revelatie van enkele seizoenen geleden en werd iets later een (terechte?) hype die zowat parallel liep met die rond Dan Brown. De Japanner dweepte opzichtig met de westerse cultuur, iets wat ik persoonlijk van meet af aan lichtelijk jammer vond, maar zijn verhalen (met name "De opwindvogelkronieken") waren wel van zulk een aard dat ik de man wat graag enige onhebbelijkheden vergaf.
Ergens is het dan ook contradictoire te noemen dat net onder andere die "westerse Japanner", samen met enkele filmregiseurs en in het bijzonder het WK voetbal '02, mijn fascinatie voor het verre Oosten zo hevig aanwakkerde, maar kennelijk had dat toch te maken met de rijkdom van zijn vertelsels en de onbekendheid van zijn werelden.

Had ik geweten dat ik na "De opwindvogelkronieken" moest stoppen met Murakami lezen, ik had het gedaan. "After Dark" viel me al enorm licht uit en nu ben ik dus ook ontgoocheld door "Spoetnikliefde" en gaat Murakami echt wel aan het wankelen.
"Waar de grens van fictie en realiteit ongrijpbaar wordt" heet dat dan ongeveer op de achterflap. Ik lees dit boek als het vijfde en laatste deel in de serie HUMO- klassiekers van NU en ik mag me dus met rede de bedenking maken of dit boek wel een klassieker is. Laat "De opwindvogelkronieken" een klassieker zijn, dat is een fascinerend en enorm rijk boek, maar "Spoetnikliefde" is daarnaast toch echt vrij bleke kost.

Het zijn die personages, onder meer. Ze boeien niet, ze zijn wat kleur- en futloos. Ligt het aan mij of kan ik al niet meer op hun namen komen? Ik wilde helemaal niet per sé weten hoe dit boek zou aflopen. Tijdens het lezen dacht ik meermaals om ermee te stoppen. Dat vond ik heel jammer en omdat het niet van mijn gewoonte is, las ik door. En ook omdat de achterflap het had over "intens droevige conclusies over het leven en de liefde".
De hoofdstukken begonnen noch eindigden met markante zinnen die me aan het lezen hielden en dat kwam mijn betrokkenheid geenszins ten goede. Maar erger nog dan dat was het onaangename gevoel dat me gaandeweg tijdens het lezen bekroop. Een gevoel van eenzelfde desolatie als hetgeen werd beschreven, haast lijfelijk, zodat ik toch even dacht dat Murakami zijn doel bereikt had. En het is natuurlijk niet uitgesloten, dat Murakami mij probeerde mee te trekken in het moeras van zijn boek, maar of hij daarbij een on-aangename sensatie voor ogen had...

Ik liep een dag of twee rond met de idee dat ik maar een halve mens was, dat ik de helft van mezelf ergens in een droomwereld kwijtgeraakt was. De realiteit die in de droom overvloeit, makkelijk is anders. Murakami beschrijft een reuzenrad en een kamer, en één en dezelfde persoon is op beide plaatsen gelijktijdig aanwezig. Op dat punt raakt die persoon (uiteraard) de helft van zichzelf kwijt. Het is de helft die uit het reuzenrad komt, die in de loop van het verhaal het personage uitmaakt. De andere helft, die van de kamer, is in velden noch wegen te bespeuren. Een ander personage verdwijnt een tijdje en duikt helemaal aan het eind laconiek weer op, zonder enige vorm van verklaring. De boodschap daarachter ontgaat mij volledig. Is dat dan de metafoor voor de spoetnik, misschien? Het verwarde me.

De ik-persoon heeft geen naam en dat lijkt me terecht, want hij is werkelijk een matig, grijs figuur. Dat het verhaal door zijn ogen wordt verteld is hoegenaamd logisch, maar anderzijds amper een interessant feit. De spankracht laat op zich wachten, gedurende het lezen, en blijft uiteindelijk geheel weg. Het genot van "De opwindvogelkronieken" is foetsie en het is vervelend meermaals te stoten op lovende kritieken over "Spoetnikliefde". Alsof die mensen het categoriek bij het verkeerde eind hebben, alsof ik er in het geheel niks van begrepen heb of er fout op heb gereageerd. Dat laatste lijkt me hoe langer hoe minder uitgesloten, ook weer jammer genoeg.

Ik zal hoe dan ook wel uitkijken om nog eens aan een Murakami te beginnen. "Norwegian Wood" is ondertussen weer zowat verplichte kost. Mijn verre Oostenfascinatie werd mij destijds voornamelijk ingegeven door de schijnbaar zeer diepgewortelde culturele bagage die de gemiddelde Japanner en Zuid-Koreaan nog steeds met zich meezeulde, een culturele bagage die met felgewaardeerde en zeer mooie films en een overzeese lichting schrijvers en relaxatiesporten nog steeds in volle bloei bleek.
Stilaan is het bladgoud nu evenwel van het monument aan het dwarrelen en komen er barstjes in de wondere luchtbel van Murakami en de zijnen. "Spoetnikliefde" had dan weliswaar niet de intentie een vrolijk boek te zijn, toch weet Murakami me in zijn dweepdrang naar het westen voor het eerst ook echt te storen en ga ik aan het twijfelen over zijn grote klasse. Een Nobelprijs dus voor deze man? Op basis van "Spoetnikliefde" besluit ik van niet.

Een interessantere recensie over dit boek leest u onder andere hier.