Het establishment

‘Het establishment.’ Bah. Vies. “Daar hoor ik niet bij. En daar zal ik ook nooit toe behoren!” Maar wat is nu eigenlijk dat establishment waar zoveel mensen zich tegen verzetten? Ik denk bij dat begrip meteen aan politiek. Aan de CD&V, bijvoorbeeld. Establishment op z’n saaist. Establishment als automatisme. Establishment is machtsgebruik als gewoonte. Establishmentfiguren zetten de lijnen uit voor grote groepen mensen en vinden dat wel oké zo. Meteen ook maar de N-VA noemen als het over politiek establishment gaat. Die partij heeft immers een 100% hypocriete, al lang niet meer te handhaven, houding ten aanzien van dat begrip. De N-VA is uitgesproken anti-establishment, althans, de partij houdt die bewering tot op de dag van vandaag vol. Helaas, zij - en wij - weten intussen beter. Ook N-VA is intussen onversneden establishment. Dat hoor je als je een N-VA-parlementslid op de radio een genomen beslissing hoor uitspreken of als je een van hen hoort zeggen dat N-VA dit en dat doet voor ons, de Vlamingen. Dan hoor je het establishment. De N-VA zit (op Vlaams niveau al lang) mee aan de knoppen. Zij hebben de macht. Hun bekendste burgemeester, de marathonman in blauw maatpak, ontkomt er natuurlijk ook niet aan. Met al zijn troebele connecties in, ik noem maar wat, de vastgoedindustrie. Puur establishment. Pure ‘decision making’. Puur machtsgebruik, of -misbruik.
(Als N-VA vandaag nog steeds wegkomt met zijn zogezegde anti-establishmenthouding, dan heeft de (steenrijke) partij dat enkel aan haar uitstekende communicatiedienst te danken.)
Toch mogen we niet meedogenloos zijn voor establishmentfiguren. Je moet het hen nageven, die mensen proberen een maatschappij niet alleen te controleren, ze proberen ze in vele gevallen ook te verbeteren. Iemand moet tenslotte daartoe een poging doen, het zal nooit vanzelf gaan. In die zin getuigt een uitgesproken anti-establishmenthouding van een gebrek aan maatschappelijk engagement. Anti-establishmentfiguren zullen pas in extremis overwegen om hun handen vuil te maken. Zij weten het beter vanaf de zijlijn of - om in voetbaljargon te blijven - zitten liever in de tribune dan het risco te lopen om een owngoal te maken. En dat risico neemt het establishment wél. Dat kan je hen niet afnemen.
Wat ik wel jammer vind is dat het niet wat vaker expliciet over macht gaat in interviews met machtsmensen. Wie deel uitmaakt van het establishment is erop uit om beslissingen te nemen of die te beïnvloeden, en is met andere woorden uit op macht. Ik wil daar graag meer over weten. Behalve om de maatschappij te veranderen, werkt een machtsmens voor eigen rekening. In minder democratische landen als het onze is dat veel zichtbaarder dan hier. Wat zorgt ervoor dat iemand naar (veel) macht verlangt? Ik wil daar graag concrete antwoorden op van mensen in machtsposities. Machtsmensen zijn hoge bomen en hoge bomen vangen veel wind. Móéten veel wind vangen. Hoe machtiger de man, hoe lastiger de vragen, als het aan mij ligt. Verantwoording afleggen voor beslissingen - heel belangrijk. Niet dat je concrete antwoorden zal krijgen uiteraard, ik ben niet onnozel. Hoe interessanter het onderwerp, hoe meer de mensen naast de kwestie gaan neuzelen. (“Wat is er precies gezegd geweest in de kleedkamer, Thibaut?” Het antwoord stelt altijd teleur. Daar moet je mee leren leven. Binnen het establishment heerst de omerta, en niet zo’n klein beetje.)
Ik heb zelf van heel nabij te maken gehad met het (politieke) establishment. Met een politica (SP.A) die zonder verpinken haar macht in de schaal heeft geworpen om mij te ‘elimineren’, meer bepaald. Ik reed onrechtstreeks tegen haar kar en werd vervolgens zonder verpinken ‘kalltgestellt’, zoals dat heel mooi heet (nog mooier is ‘rücksichtlos kalltgestellt’, maar dat terzijde). Op het moment zelf was het machtsgebruik van deze politca voor mij niet zo prettig, maar leerrijk was het des te meer. Samen met een andere Leuvense establishmentfiguur (die ik ten persoonlijken titel een (opbouwend) kritische mail had gestuurd over haar gedrag bij een bepaalde gelegenheid) besliste de politica om korte metten te maken met de dissidente, kleine garnaal die de regels van de hiërarchie niet had gerespecteerd en had gedacht dat hij als een gelijke met mensen in ‘bepaalde posities’ in gesprek kon gaan. Wat dus niet bleek te kunnen. Ik stond letterlijk en figuurlijk machteloos, ik had mij eenvoudigweg niet verplaatst in de leefwereld van (bepaalde) machtsmensen en had op geen enkel moment rekening gehouden met zoiets als hiërarchie. Wel haalde ik mijn triomf toen de politica in kwestie tijdens een persoonlijk gesprek - ik had er tot haar ergernis alles aan gedaan om dat af te dwingen - van pure kwaadheid rode plekken in haar gezicht kreeg. Op dat moment had ik niet langer het gevoel dat ik van het establishment verloren had, nee, ik had een gelijkspel uit de brand gesleept.
Establishmentfiguren, machtsmensen, en hoe ermee om te gaan. Ik vind dat enorm fascinerend. Als kleine garnaal for life zal ik niet actief met hen proberen te clashen, maar hen nu en dan eens kietelen, dat zal me nog wel lukken.
(P.S.: Na mijn kennismaking met het Leuvense politieke establishment heb ik me onwillekeurig afgevraagd wat ik zou meegemaakt hebben, mocht ik als kleine Antwerpse garnaal met de Marathonman hebben geclasht. Meteen een enkelband misschien? Volgens mij komt zo’n De Wever wat machtsgebruik betreft met eender wat weg. Echt met eender wat. Als je wil meespelen met de grote jongens kan je je maar beter op voorhand informeren over de speelregels.)